Een onversneden pleidooi voor conservatisme dat zeker niet verward moet worden met liberalisme, wat gegrond is in de Verlichting en dat is waar de schrijver zich juist fel tegen keert. En dan met name de verlichting die zich afzette tegen geloof, klassieke traditie en aristocratie.
En dat is waar het boek ook over gaat en ik vond dat toch wel interessant omdat ik niet wist dat ik er ook zo naar kon kijken. Hoe dan? Kinneging betoogt dat aristocratie duidt op een gegoede elite die is opgevoed in de klassieken en het bijbelse denken en vanuit deze tradities ethisch handelt. Dat betekent niet dat het welbegrepen eigenbelang (Adam Smith) centraal staat, met het dienen van de staat in parlement of plaatselijk bestuur en de bevolking.
De schrijver gaat graag terug naar een Platoonse morele orde, een metafysische orde waarin deugden centraal staan. Met de reformatie werden de deugden meer plichten (men zag deugden als een vorm van Pelagianisme…) en met de Verlichting kwamen de rechten van de mens centraal te staan. In de Romantiek gaat het om individualiteit en subjectiviteit.
De Platoonse orde bestond uit rechtvaardigheid (geef een ieder wat hem of haar toekomt), verstandigheid, moed en matigheid. Met het Christendom kwamen liefde en aanverwante zachte deugden centraal te staan. Overigens bracht de schrijver een verschil tussen klassiek en christelijk gevoelen naar voren dat ik me goed kan voorstellen, maar nooit zo had gelezen. De klassieken hebben eer hoog in het vaandel staan en daar tegenover staat dus schaamte. In de Christelijke traditie gaat het om geweten en schuld.
Het hoofdstuk dat in de smallere zin over recht en rechtspraak ging sprak me minder aan. De gedeelten over politieke filosofie weer meer. Kinneging bespreekt Montesqieu en de Tocqville en zet daarmee kanttekeningen bij de democratie. Het ergste wat er naar zijn idee kan gebeuren is aan de ene kant anarchie, wat hij ziet als chaos, dissonantie en barbarij, en aan de andere kant onversneden dictatuur. Met een democratie is zoiets niet per definitie te vermijden.
Vandaar de voorkeur voor een monarchie of in ieder geval een staatsmacht die in toom wordt gehouden door een soort aristocratie, mensen die gevormd door klassieke deugden en wat Christelijke ethiek en niet gehinderd door zakkenvullerige neigingen.
Soms is het van dik hout zaagt men planken. Het boek bestaat uit een bundeling van artikelen of inleidingen of pamfletten. Eigenlijk heeft het hele boek wel iets van een pamflet. Een pamflet voor Plato, voor Christelijke ethiek, tegen Verlichtingsdenken en alles wat hieruit is voortgekomen, tegen democratie, liberalisme en socialisme en voor aristocratie, voor het leren van deugden omdat de mens geneigd is tot het kwade.
In die zin is dit boek een tegenhanger van het boek van Rutger Bregman, de meeste mensen deugen, dat juist een positief mensbeeld voorstaat.
Culturele observaties 